Tijdens een bijeenkomst op donderdag 9 oktober spraken vier van de partijen die de Producten en Data Exchange (PDX) ontwikkelden over de toekomst van datadelen, governance en communityvorming binnen het DMI-ecosysteem. Onder leiding van gespreksleider Joost Hoebink gingen Raymond ter Riet (Luminis Technologies), Dennis Groot (AMS-IX), Gerard van der Hoeven (iSHARE Foundation) en Paul Swaak (Connact.online) in gesprek over hun ervaringen, ambities en de impact van in het bijzonder de PDX. “We hebben een technisch bouwwerk neergezet dat doet wat het moet doen en voor alle DMI-deelnemers bruikbaar is. Maar die techniek is geen doel op zich: we kunnen hiermee bijdragen aan slimme en duurzame verstedelijking.”

Groot trapte af met een reflectie op de waarde van DMI voor AMS-IX. “Wat mij frustreerde in het verleden, was dat wetenschappelijke innovaties vaak strandden in pilots. Dankzij DMI zien we nu dat kennis daadwerkelijk wordt doorontwikkeld en commercieel ingezet.” De samenwerking tussen de Universiteit van Amsterdam en commerciële partijen zoals AMS-IX is volgens hem een voorbeeld van hoe wetenschap en praktijk elkaar kunnen versterken.

Federatief data delen
Van der Hoeven haakte hierop in met een voorbeeld uit Engeland, waar ziekenhuizen data wilden delen maar stuitten op juridische en technische obstakels. “Dat was het moment waarop we zijn gaan nadenken over federatief datadelen,” legt hij uit. “Het idee is eenvoudig maar krachtig: data blijft bij de bron, maar kan toch veilig door derden worden gebruikt.”

Swaak benadrukte het belang van de zachte kant van samenwerking. “De sfeer is belangrijk. Vertrouwen begint bij elkaar in de ogen kijken.” Zijn rol in het communityplatform is gericht op verbinding, communicatie en het registreren van deelname. Volgens Swaak is het DMI-ecosysteem een plek waar mensen samenkomen rond een ambitieus idee, dat gaandeweg meer concreet wordt door samenwerking.

Internationale opschaling en standaardisatie
Van der Hoeven belichtte ook het internationale bereik van iSHARE. “Het framework begon in Nederland, maar inmiddels zijn er projecten door heel Europa. Door dezelfde standaarden te gebruiken, kunnen organisaties autorisaties regelen en data delen — zelfs over verschillende sectoren heen. Dat versterkt het ecosysteem en vergroot de impact van samenwerking.”

Demo
Vincent Habers, verantwoordelijk voor regie op de totstandkoming van de PDX binnen het DMI-ecosysteem, gaf een demonstratie. De PDX maakt datasets vindbaar, deelbaar en toetsbaar aan wet-, regelgeving en geldende policies voor datadelen tussen aanbieders en afnemers.

Volgens Ter Riet is dit concept uniek in Europa. “Je kunt plaats- en leverancieronafhankelijk data voor gebruik beschikbaar stellen en gerelateerde diensten aanbieden. En  uiteraard ook afnemen. Dat bestaat nog niet in deze vorm.” Hij benadrukte dat het nu tijd is om van buiten naar binnente gaan denken: “Gebruik wat er is, want het is productie-gereed.” Inmiddels is Luminis betrokken bij diverse andere projecten, waaronder het Arnhemse ‘Project Zero’, dat bewoners betrekt bij de energietransitie door inzicht te geven in hun gedrag via data. “De ervaring die is opgedaan bij het ontwikkelen van de PDX en het voorsorteren op federatief datadelen helpen bij dit soort nieuwe projecten.”

Van data naar antwoorden

Een belangrijk thema in het panelgesprek was de verschuiving van data naar antwoorden. Er werd een toekomst geschetst waarin gemeenten geen data meer hoeven te verzamelen, maar direct transparante antwoorden op hun vragen kunnen krijgen — zonder lange en complexe inkooptrajecten. “Mijn droom is dat de onderliggende techniek net zo eenvoudig, veilig en compliant wordt als een financiële transactie,” aldus Groot. “Dat maakt de overheid efficiënter en stelt mensen in staat om hun kracht te benutten.”

Ter Riet vulde aan dat AI hierin een grote rol gaat spelen. “We moeten nadenken over hoe AI vragen kan beantwoorden binnen het DMI-framework. Dat maakt processen efficiënter en goedkoper.”

Governance en autonomie
Het panel ging ook in op de rol van governance in de PDX, ofwel het toezien op naleving van regels en standaarden. Over governance en autonomie zei Van der Hoeven: “Autonomie is essentieel. Door dezelfde standaarden te hanteren, kunnen data-eigenaren en gebruikers onafhankelijk opereren, terwijl samenwerking nog steeds mogelijk blijft.”  Governance moet volgens het panel niet onderhevig zijn aan concurrentie, maar een stabiele en objectieve basis vormen voor samenwerking.

Een vraag uit de zaal over de afhankelijkheid van grote techbedrijven zoals Microsoft leidde tot een discussie over federatieve dataopslag. “Iedere organisatie bewaart data in eigen beheer”, aldus Van der Hoeven. “Zo ontstaat de ruimte om strategieën te ontwikkelen die echte onafhankelijkheid ondersteunen.”

Marktplaatsen en schaalbaarheid
Ook de rol van marktplaatsen kwam aan bod. Dexes biedt in samenwerking met Luminis een marktplaats aan waarin DMI-deelnemers hun vraag en aanbod kenbaar maken. WeCity is inmiddels ook met een marktplaats aangesloten bij de PDX, Future Insight verwacht dit binnenkort te doen. Annemarie Boereboom van WeCity en Mirella Hilgenkamp van Future Insight vertelden over hun betrokkenheid bij het DMI-ecosysteem. “Het ontsluiten van data op een begrijpelijke manier is essentieel”, zei Boereboom. Hilgenkamp benadrukte het leerproces: “We bouwen kennis op die we straks ook internationaal kunnen inzetten.”

Prof. dr. ir.  Cees de Laat trok een parallel met de opkomst van het internet. “Wat we hier zien gebeuren met de ontwikkeling van de PDX, lijkt op de beginfase van het internet”, zei hij. “We moeten leren van die ontwikkeling en zorgen dat we schaalbaar zijn.” Zijn pleidooi voor duidelijke rolverdeling en open standaarden werd breed gedragen.

Een werkend ecosysteem
Het panel sloot af met een gezamenlijke conclusie: DMI is geen papieren concept, maar een werkend ecosysteem. “We hebben een technisch bouwwerk neergezet dat doet wat het moet doen”, aldus Ter Riet. “Nu gaan we het beter maken met input van gebruikers.” De DMI-bijeenkomst markeerde een belangrijke stap in de ontwikkeling van het ecosysteem. Vertrouwen, samenwerking en schaalbaarheid stonden centraal.

Meer informatie over de PDX vind je op de DMI-website.

De presentatie die getoond is op 9 oktober staat in de online community van DMI (toegankelijk na inloggen).