Een groot aantal deelnemers aan de City Deal Over AI was begin november net als vele andere Nederlanders in Barcelona voor Smart City Expo World Congress. En dus ontmoetten ze elkaar tijdens een speciale sessie op de beursvloer. Onder leiding van Jan-Willem Wesselink werd niet alleen gesproken over de ambities van deze samenwerking, maar vooral over het concrete voornemen om met AI aan de slag te gaan voor maatschappelijke opgaven in steden en dorpen.

De City Deal is een samenwerkingsverband tussen 31 overheden, bedrijven en kennisinstellingen, waaronder het DMI-ecosysteem en verschillende DMI-deelnemers. Het is een initiatief van het programma Agenda Stad van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en maakt daar deel uit van ongeveer 15 actieve City Deals. Deze City Deal richt zich op het verantwoord en effectief inzetten van kunstmatige intelligentie voor maatschappelijke opgaven die samenhangen met de leefbaarheid van steden en dorpen.

Wicked problems
Volgens Wesselink draait het bij City Deals om het aanpakken van zogeheten wicked problems: complexe vraagstukken die niet goed belegd zijn bij het Rijk of gemeenten. “AI is daar een goed voorbeeld van”, aldus Wesselink. “Het is geen core business van gemeenten, maar het heeft wel enorme potentie om maatschappelijke opgaven te versnellen en verbeteren.”

Opgaven
Nederland staat voor een veelheid aan opgaven: klimaatadaptatie, woningbouw, energietransitie, veiligheid, burgerparticipatie en geopolitieke weerbaarheid. Thema’s die sterk met elkaar zijn verweven, waardoor het lastig is om te bepalen waar te beginnen. AI kan helpen om patronen te herkennen, data te analyseren en besluitvorming te ondersteunen.

Een concreet voorbeeld kwam van een deelnemer, die AI wil inzetten bij bouw- en woningtoezicht. “Zo kunnen we beter bepalen waar inspecties nodig zijn en het proces versnellen.” Ook werd gesproken over het gebruik van AI bij crowdmanagement tijdens evenementen zoals carnaval en bij het combineren van geodata en wetgeving om betere ruimtelijke beslissingen te nemen.

Principes van de City Deal
De City Deal werkt vanuit een aantal kernprincipes, opgesteld in samenwerking met BZK:

• Veiligheid
• Rechtvaardigheid
• Welzijn, duurzaamheid en welvaart
• Autonomie
• Lokale identiteit

Die laatste, lokale identiteit, werd door Wesselink expliciet benadrukt: “We moeten voorkomen dat AI ervoor zorgt dat alle steden op elkaar gaan lijken. Breda moet niet op Tilburg gaan lijken, en Deventer niet op Zwolle. Kijken we naar die grote opgaven, dan zijn steden voor zo’n 80 procent identiek. Maar die resterende twintig procent is wat ons thuis laat voelen.”

Aan de slag
AI wordt gezien als een kans om maatschappelijke opgaven slimmer en sneller aan te pakken. De City Deal wil leren door te doen. Dat betekent: experimenteren, fouten maken, successen delen en opschalen. “We willen niet alleen praten, maar echt aan de slag”, zei Carla Kranenborg-van Eerd, wethouder in Breda. “Want anders leren we uiteindelijk niets en komen we niet vooruit.”

De City Deal fungeert als een ‘projectenmachine’. Partners kunnen ideeën aandragen, mits ze aansluiten bij de dealtekst en worden gedragen door minimaal drie deelnemende partijen. Het gaat zowel om nieuwe ideeën als om het opschalen van bestaande oplossingen. “We willen voorkomen dat iedereen opnieuw het wiel uitvindt”, aldus Wesselink.

De helix en kennisdeling
Een belangrijk onderdeel van de City Deal is de helix: een model waarin projecten worden ondersteund, geborgd en gedeeld. Lessen vanuit projecten worden via bestaande netwerken verspreid, zoals het DMI-ecosysteem, AI en Overheid en Europese platforms. Er wordt zelfs gedacht aan het ontwikkelen van een AI-leraar: een taalmodel dat lessen uit projecten opslaat en toegankelijk maakt voor andere gemeenten.

Studenten kunnen hierin ook een rol spelen. Tijdens de sessie werd gesproken over opdrachten voor afstudeerders, bijvoorbeeld het ontwikkelen van modelkaarten of het onderzoeken van innovatieve toepassingen. “We hebben een hele club studenten die een half jaar lang aan de slag kunnen gaan”, aldus een docent van Hogeschool Rotterdam.

Concrete toepassingen
Deelnemers hopen vooral op concrete toepassingen, samenwerking en versnelling. “We willen de slag maken naar de uitvoering”, zei een van de aanwezigen. “AI kan ons daarin echt een zet geven.” Ook werd gewezen op de kansen voor Europese samenwerking en financiering. De Expo in Barcelona bood een uitgelezen kans om internationale partners te vinden.

Aan de slag
De sfeer tijdens de sessie was gericht op actie. “We zijn nu in de fase dat we ideeën verzamelen en projecten opstarten”, zei Wesselink. “We doen dat licht en toegankelijk, maar wel serieus. Als het te zwaar voelt, doen we iets niet goed.” Elke maand is er een City Deal-dag met een open podium voor pitches. De eerste bijeenkomst leverde al vijf pitches en veertig ideeën op.

De City Deal Over AI is daarmee niet alleen een netwerk, maar een motor voor innovatie. Een plek waar partners samen leren, experimenteren en bouwen aan een leefbare toekomst met behulp van AI.